Đờn ca tài tử Nam Bộ: Tiếng lòng miền sông nước

 

Di sản phi vật thể đại diện của nhân loại (UNESCO)

Được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2013, Đờn ca tài tử là một loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian, bắt nguồn từ miền Tây Nam Bộ Việt Nam. Đây là sự kết tinh giữa nhạc lễ cung đình Huế và dân ca Nam Bộ, được phát triển trong đời sống sinh hoạt của người dân miệt vườn.

Nét duyên thầm giữa lòng sông nước

Không cầu kỳ như cải lương, không bác học như ca trù, Đờn ca tài tử dung dị, gần gũi mà sâu sắc. Người ta có thể đàn ca trên chiếc xuồng ba lá, dưới mái hiên nhà lá, hay trong những đêm trăng sáng giữa ruộng đồng thênh thang. Đó là nghệ thuật sống, là lời thủ thỉ giữa bạn bè, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu đời, yêu người.

Bộ nhạc cụ truyền thống thường gồm: đàn kìm, đàn cò, đàn tranh, đàn sến, đàn guitar phím lõm, sáo... Tên gọi "tài tử" mang ý nghĩa là những người chơi đàn, ca hát không chuyên nghiệp nhưng có tài và lòng say mê.

Hình ảnh của một miền Tây chân phương

Nhắc đến Đờn ca tài tử là nhớ đến cô gái Bến Tre tóc dài, áo bà ba, đến người nhạc sĩ già bên cây đàn guitar phím lõm, đến chiếc ghe nhỏ trôi giữa chợ nổi Cái Răng, nơi tiếng đàn ngân nga theo từng nhịp sóng.

Đó còn là hơi thở của những buổi chiều bên sông, nơi những bài vọng cổ ngân lên: "Từng dòng sông, từng cánh cò bay lả...", khiến lòng người dịu lại như gió nhẹ qua rặng bần.

Vị thế trên bản đồ di sản thế giới

Việc Đờn ca tài tử được UNESCO công nhận không chỉ là niềm tự hào của người miền Tây mà còn đưa nghệ thuật này vươn ra thế giới. Từ những buổi biểu diễn trong các lễ hội văn hóa quốc tế, đến những lớp học, trại sáng tác, giao lưu âm nhạc trong và ngoài nước – đờn ca tài tử đã trở thành cầu nối văn hóa đặc sắc.

Tuy nhiên, sự phát triển của xã hội hiện đại cũng đặt ra thách thức lớn: giới trẻ dần ít quan tâm, không gian diễn xướng dần mai một. Chính vì vậy, việc bảo tồn và làm mới đờn ca tài tử là nhiệm vụ không chỉ của nghệ nhân mà của cả cộng đồng.

Giữ lấy hồn sông nước

Đờn ca tài tử là tiếng nói tâm hồn, là bản nhạc nền cho đời sống miền Tây – nơi con người sống tình cảm, hào sảng mà dung dị. Giữa cuộc sống hiện đại, hãy một lần thử ngồi nghe tiếng đàn tài tử bên ly trà nóng, giữa vườn cây trái, để thấy lòng mình lắng lại – như con nước lớn ròng, như nhịp đời chậm rãi mà chan chứa yêu thương.

Và nếu một ngày bạn ghé về miền Tây, đừng quên tìm lấy một đêm trăng, một ngôi nhà sàn đơn sơ, một tiếng đàn ngân nga... để cảm được một "Việt Nam rất khác" – mộc mạc, nên thơ, và tha thiết đến nao lòng.